20 Pułk Ułanów im. Króla Jana III Sobieskiego

Ułani - historia

20 Pułk Ułanów im. Króla Jana III Sobieskiego (20 p.uł.) – oddział kawalerii Wojska Polskiego II RP.

Pułk stacjonował w garnizonie Rzeszów. Ułani nosili otok amarantowy. Święto pułkowe – najpierw 15 września, rocznica szarży pod Biskupiczami a od 1926 – 24 czerwca w dniu imienin Jana, patrona pułku. Pułk brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Walczył w obronie mostu na Narwi w Nowogrodzie, pod Łomżą, Kuleszką, Milewem, zagon na Ciechanów, Biskupiczami (w okolicach Klewania), Rudnią Baranowską.

Formowanie

Szwadron CKM 20 Pułku UłanówPułk nawiązywał do tradycji 20 pułku ułanów Księstwa Warszawskiego uczestniczącego w kampanii napoleońskiej 1812. Odtworzenie pułku nastąpiło w Ostrołęce jako 108 Pułku Ułanów. Numer „20” otrzymał w 1921. W jego skład wchodziły dwa szwadrony 3 Pułku Strzelców Konnych, jeden szwadron 8 Pułku Ułanów im. Księcia Józefa Poniatowskiego i jeden szwadron 6 Pułku Ułanów Kaniowskich. Pierwszym dowódcą został pułkownik Dymitr Radziwiłowicz i dnia 30 lipca 1920 roku wyznaczone szwadrony spotkały się w Ostrołęce. Jego skład osobowy na ów dzień wynosił 19 oficerów, 780 szeregowych, 800 koni i 16 wozów.

Pułk posiadał szable austriackie i niemieckie, na stanie były również karabinki austriackie. Dużą część pułku stanowił rocznik poborowych oraz dawni rezerwiści armii austriackiej. Rzędy końskie austriackie i meksykańskie. Przewaga koni młodych. W zaopatrzeniu pułk był podporządkowany 8 Pułkowi Ułanów im. Księcia Józefa Poniatowskiego. Pod koniec sierpnia nowym dowódcą zostaje rotmistrz Piotr Głogowski. Pierwszy rozkaz pułkowy pochodzi z dnia 21 sierpnia, podpisał go rotmistrz Piotr Głogowski, za zgodność podpisał go porucznik Uranowicz, który w owym czasie pełni funkcję adiutanta 108 Pułku Ułanów. Pod koniec sierpnia nadeszło uzupełnienie z 8 Pułku Ułanów w postaci jednego szwadronu.

Działania bojowe

W okresie wojny polsko-bolszewickiej

Pułk przydzielono do 8 Brygady Kawalerii którą sformowano w tamtym okresie dla przeciwstawienia rosyjskiemu korpusowi konnemu Gaja. W obszarze Ostrołęki zebrano więc 108., 2. i 115 pułk ułanów a także 8 dywizjon artylerii konnej. Dowództwo powierzono generałowi Suszyńskiemu.

108 Pułk Ułanów pierwszy patrol odbył 20 lipca 1920. Pierwsze potyczki mają miejsce już w pierwszych dniach działania Pułku. Należy tu odnotować obronę mostu w Nowogrodzie przez patrol podchorążego Szumskiego oraz uliczne walki z kozakami. Do pierwszego starcia ogniowego doszło 1 sierpnia 1920 roku i pułk poniósł pierwsze straty: 14 zabitych i rannych.

Sytuacja była trudna. Bolszewicy posiadali w tym rejonie lepiej zorganizowane siły i większe doświadczenie. Przeprawa w Nowogrodzie była niestrzeżona przez Polaków, w związku z czym kawaleria rosyjska działała w obszarze pomiędzy Ostrołęką a Łomżą. 5 sierpnia pułk wziął udział w odsieczy w okolicach Łomży, a celem było odpędzenie nieprzyjaciela. Do tragedii doszło we wsi Kuleszka gdzie 2. szwadron 108. Pułku Ułanów został otoczony przez bolszewicką kawalerię i musiał wycofać się z rejonu Ostrołęki. Straty były poważne: porucznik Ostrowski, podchorąży Mańkowski i 50 ułanów.

Wraz z ofensywą Rosjan w kierunku Warszawy, stworzono linię obrony 10 km na północny wschód od Ostrołęki. Lewe skrzydło opierało się o Narew, prawe o tor kolejowy Ostrołęka-Łomża. Rosjanie byli osłonięci bagnami. Mimo to, ułani atakowali i w dniach 1 i 2 sierpnia zajęli Nowy Dwór i zepchnęli wroga do wsi Zabiele. 3 sierpnia do żołnierzy pułku przemawiał generał Roja. Wydał też rozkazy. Od rana trwał silny ostrzał artyleryjski, więc nalało dążyć do dalszego wyparcia Rosjan. Do walki zostaje skierowany 1. i 4. szwadron 108 pułku. Celem jest wieś Zabiele. I tym razem ułani zwyciężają i zajmują wieś mimo silnych pozycji wroga i ostrzału artyleryjskiego. W boju pod Nowym Dworem wyróżniony został za męstwo porucznik Horodyski. Polegli, m.in.: podchorąży Stanisław Sożański, raniony został porucznik Stefan Grudzielski zaś 150 żołnierzy zostało zabitych, ranionych lub zaginęło w akcji.

Mimo sukcesów pułk musiał się wycofać. W dniach 5 do 10 sierpnia pułk cały czas prowadził walki osłaniając odwrót całej brygady przez Biebrzyce, Węgrzynowo i Stary Gołymin na Gąsocin. W okolicy Gołomynia walki prowadził 1. szwadron pod dowództwem rotmistrza Sędzimira. W walce został śmiertelnie ranny podporucznik Aleksander Napiórkowski i 16 ułanów. W tym samym czasie powiększa się skład 8. brygady: 108., 2. i 115 pułk ułanów, 8 dywizjon artylerii konnej i 203 pułk ułanów. Dowodzenie przejął generał Karnicki.

11 sierpnia nastąpiło formalne podporządkowanie VIII Brygady dowódcy 18 Dywizji Piechoty. Brygada obsadza pozycje obronne pod Gąsocinem, zajmując miejsce na lewym skrzydle 5 Armii. 12 sierpnia brygada odparła atak na Gąsocin a wieczorem przemieściła się do Nowego Miasta. 13 sierpnia rano doszło do starcia pod Milewem, następnie 108. pułk zostaje przemieszczony do Szeronina. 14 sierpnia pułk bierze udział w ataku brygady na Ciechanów. Po drodze została stoczona walka pod Glinojeckiem gdzie zostało wziętych 513 jeńców, 40 karabinów. Następnie przez Sulerzyce ruszyła na Ciechanów przejmując po drodze tabory. 15 sierpnia w południe wkroczyła do Ciechanowa, miejscowa ludność była bardzo przyjaźnie nastawiona. W mieście tym miał zakwaterowanie sztab sowieckiej 4 Armii której dowódca zbiegł na wschód. 18 Dywizja Piechoty nie zdołała dojść do Ciechanowa, tak więc 8 Brygada jazdy wycofała się do Rumoki na lewe skrzydło dywizji. 16 sierpnia rano, 8 Brygada ze 108 pułkiem Oficerowie 20 Pułku Ułanówułanów na straży przedniej, zajęła znów Ciechanów. W późniejszych godzinach cała brygada stoczyła walkę z 16 Dywizją Strzelców w obszarze Wróblewo-Opinogóra, następnie wycofując się do Borek. 8 Brygada zajęła się osłanianiem lewego skrzydła 5 Armii która zaczęła swoje przeciwnatarcie.

8 i 9 Brygady Jazdy pod dowództwem gen. Gustawa Dreszera otrzymały zadanie przecięcia odwrotu, podążającym z zachodu, 4 Armii bolszewickiej i Korpusowi Gaja. 8 Brygada maszerując z okolic Płońska w Strzegowie zastaje Korpus Gaja, który zaczyna wycofywać się w kierunku granicy niemieckiej. Dalsza trasa pościgu za nieprzyjacielem to kolejno: Miączyn, Liberadz i dalej w kierunku Mławy. Pułk dochodzi do Turzy Małej gdzie od 28 sierpnia do 1 września odpoczywa, przygotowując się do wyjazdu na front wschodni. 1 września wyjeżdża do Chełma.

W kampanii wrześniowej

Kampanię wrześniową pułk odbył w ramach Kresowej BK. 11 września pułk został otoczony w lesie pod Psarami i po przegranej bitwie przestał istnieć. Dowódca pułku ranny, dostał się do niewoli. Część żołnierzy dołączyła do 22 Pułku Ułanów.

Ułani Króla Jana

Dowódcy pułku:

płk Dymitr Radziwiłowicz (1920)
mjr Piotr Stanisław Głogowski (1920-1923)
płk Rudolf Jan Otto Boyen (1923-1927)
ppłk Stanisław Józef Rabiński (1927-1928)
ppłk Władysław Müller (1928-1931)
ppłk Edward Józef Godlewski (1931-1935)
ppłk/płk dypl. Andrzej Kunachowicz (1935-1939)

Oficerowie:

płk kaw. Edward Milewski
rtm. Kazimierz Żuromski

Podoficerowie:

st. wachm. Leon Wiatr

Symbole Pułkowe

Sztandar
Sztandar pułkowi ofiarowali obywatele ziemi rzeszowskiej i ropczyckiej. 11 października 1921 roku sztandar w imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej wręczył generał broni Tadeusz Rozwadowski. Po lewej stronie sztandaru znajdują się wypisane miejscowości: Ostrołęka, Nowy Dwór, Zabiele, Rudnia Baranowska, Biskupiec, pod którymi pułk dzielnie walczył.

Odznaka
Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 49, poz. 692 z 16 grudnia 1924 roku. Posiada kształt krzyża maltańskiego pokrytego białą emalią. W jego środku pod koroną królewską srebrny spleciony inicjał I3R (Ioannus Tercius Rex). Krzyż nałożony jest na metalową, emaliowaną w kolorze amarantowym rozetę z pierścieniem granatowo-białym. Dwuczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, na rewersie numerowana. Wymiary: 41×41 mm. Projekt: Stanisław Gepner. Wykonanie: Jan Knedler – Warszawa

Barwa

Proporczyk amarantowy z wąskim paskiem granatowo-białym pośrodku